VĂN CHỈ TRÍCH SÀI

Phan Huy Chú từng viết: “Con đường tìm người tài giỏi trước hết là khoa cử. Phàm muốn thu hút người tài năng tuấn kiệt vào cho mình thì bậc làm vua một nước không thể không nhờ vào khoa cử”. Văn chỉ Trích Sài dựng nên là để khuyến học chọn nhân tài cho quê hương đất nước.
Văn chỉ Trích Sài nằm liền kề với đình, theo các cụ cao tuổi trong làng cho biết: Xưa kia văn chỉ là ngôi nhà gỗ năm gian để thờ các vị tiên hiền của làng. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, văn chỉ bị phá hủy. Thời gian sau này là cơ sở sản xuất của hợp tác xã dệt Thành Công nay chỉ còn nền đất cũ. Nhà văn chỉ mới được phục dựng lại trên nền đất cũ năm 2010. Văn chỉ Trích Sài chính là văn chỉ huyện Vĩnh Thuận. Phía ngoài là đàn Tam Kỳ để lễ Thiên Địa, phía trong cung phụng thờ các vị đỗ Đại khoa của huyện. Hai bên phụng thờ các vị Trung, Tiểu khoa. Hàng năm xuân thu nhị kỳ tế lễ. Các ngày rằm, mồng 1 đều thắp hương cầu nguyện. Trên tấm bia rất quý của văn chỉ Vĩnh Thuận tạo dựng vào năm Thiệu Trị thứ 5 (1845) ghi rõ: văn chỉ của hội Tư Văn huyện là chỗ để các bậc tiên sinh phụng thờ các bậc tiên hiền của các làng xã trong huyện. Nó được dựng lên là do lòng chuộng nghĩa khuyến học vậy. Văn chỉ vốn ở phường Trích Sài, bị phá hủy vào thời Tây Sơn.
Vào năm Canh Tý, Tiến sỹ Nguyễn Hữu Thắng cùng các vị hương thôn có tâm đã bỏ tiền xây dựng lại. Họ khảo sát thế đất, kè bờ hồ. Phía ngoài xây đàn Tam Kỳ. Phía trong phụng thờ các bậc Đại khoa, bên trái bên phải phối thờ các vị Trung, Tiểu khoa. Hàng năm, xuân thu nhị kỳ cúng tế đầy đủ. Ruộng văn chỉ được khắc vào bia. Lẽ thường cái cốt yếu của từ chỉ không thuần túy là văn mà còn là sự thanh cao của văn hiến một vùng.
Người xưa nói: “Văn của tư văn phụ thuộc vào khoa cử. Thánh nhân ra đời cũng từ khoa cử. Thế nhưng các bậc hiền nhân quân tử chớ có chỉ dựa vào khoa cử, mà cũng không được coi thường khoa cử. Cái quý của khoa cử là ở đó”.
Người đời sau hãy nhìn vào việc làm của hội Tư Văn này.
Minh rằng:
Phía Tây núi Nùng
Bên bờ Lãng Bạc
Vĩnh Thuận Văn chỉ
Sóng nước mênh mang
Núi cao, đường lớn
Văn hiến dạt dào
Khoa danh vinh hiển
Trước sau tụ vào”.
Tháng 5/2008, cụm di tích đình, văn chỉ, am Trích Sài đã được Ủy ban nhân dân Thành phố xếp hạng là di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật./.